Ik ging ooit zwemmen met Oliver Sacks. De neuroloog en schrijver, die dit weekend op 82-jarige leeftijd stierf, hield van het water en bracht er vele uren in door. Ik was toen nog maar een beginner. Maar we deelden een zwemleraar, en zo stond ik ongeveer tien jaar geleden naast... Zakken op een klein rotsstrand, klaar om in een ijskoud meer te waden voor mijn eerste open water zwemmen. Ik was doodsbang; hij was in zijn element.
Sacks is een van mijn literaire iconen. De openhartige menselijkheid waarmee hij de verhalen van zijn patiënten vertelde - en die van hemzelf, in memoires en essays - is een toetssteen voor mij. Hij was een meester in een ongecompliceerde uiteenzetting en het juiste detail, een productieve verteller wiens proza poëtisch maar spaarzaam was. Hij leek in alle opzichten (en je zult me deze zinswending moeten vergeven) een leven van de geest te leiden: als een arts die patiënten met ziekten en verwondingen van de hersenen behandelde, en als een begaafd schrijver met een diepe liefde voor taal. Het verbaasde me te horen dat hij ook een atleet was. Hij tilde gewichten en was een levenslange zwemmer. Toen hij op City Island, in de Bronx, woonde, zou hij er regelmatig omheen varen, een duik die enkele uren in beslag nam.
Mijn leraar, Doug, had me verteld dat Dr. Sacks met ons zou zwemmen. Ik had me aangemeld voor een weekendtriatlonretraite die Doug in de kloof van Delaware River rende. Ik sliep in een bunkhouse met een paar andere studenten van Doug en oefende dingen als zwemmen tussen twee punten op een meer zonder wild van koers gaan en mijn wetsuit uittrekken en op een fiets springen zonder onschuldige omstanders per ongeluk te behandelen volledig frontaal. Op onze eerste avond daar verzamelde ik de moed om naast dr. Sacks te gaan zitten en hem te vertellen dat ik een enorme fan was, om schuchter toe te geven dat ik ook een schrijver was. Ik wou dat ik je kon vertellen dat hij mijn vriend en mentor werd, maar ons gesprek was kort. Hij was beleefd, maar niet bijzonder bezorgd. Hij was daar om te zwemmen.
Het had me een aantal jaren wekelijkse lessen gekost om op het punt te komen dat ik erover kon nadenken om zelf een meer over te steken. Ik was met Dougs lessen begonnen omdat ik me schaamde om een volwassen hondenpeddel te zijn, en omdat ik... wilde zelfverzekerd het water in kunnen, afstand overbruggen in plaats van ronddobberen in de Ondiep gedeelte. Tegen de tijd dat ik me aanmeldde voor de retraite, zou ik enkele kilometers in een zwembad kunnen zwemmen, maar een meer is een ander verhaal. Er zijn geen muren om je aan vast te houden, dus je komt niet tot rust, en als je niet oppast, dwaal je snel af van de koers, waardoor je de afstand die je moet afleggen verdubbelt. (Zwemmen, zoals alle sporten blijkbaar, zit vol met levenslessen.)
Sacks was op dat moment in de 70, had een tonborst en niet bijzonder lang. Ik zag hoe hij zijn bril optrok, voor me uit het water in waadde en kalm wegtrok. Zijn slagen waren precies, metronomisch. Ik volgde. Het water was ijskoud en het kostte me een paar minuten van wanhopig, paniekerig hijgen voordat ik zelfs maar mijn hoofd erin kon steken. Ik zwom een onhandige, spastische slag en trapte dan in het water, probeerde het opnieuw voor twee slagen en voelde mijn longen samentrekken. Ik zou uitrusten door mijn positie te controleren en de heldere badmuts van Dr. Sacks te zoeken. Hij liet me snel zo ver achter dat ik hem niet meer kon zien.
Het kostte me bijna een uur om die duik te voltooien. Uiteindelijk vond ik een ritme en ging zonder te stoppen voor 10, 15, zelfs 25 slagen. Ik dacht aan dokter Sacks, die voor me zwom, zijn gedachten gedempt en geïsoleerd door hetzelfde water. Om mijn paniek te bedwingen, stelde ik me voor dat hij zijn patiënten overpeinsde, misschien piekerde over een mysterieus symptoom of een zin formuleerde. (Hij schreef een essay in De New Yorker, die ik later las, over hoeveel hij tijdens het zwemmen heeft geschreven.) Mijn gedachten dwaalden af en mijn lichaam ontspande. Ik eindigde uitgeput maar triomfantelijk.
Lichaamsbeweging kan soms een enorm ongemak lijken, iets dat we doen omdat we weten dat het goed voor ons is of omdat we hopen dat we er een beetje beter uit zullen zien. Ik heb het vaak zo gezien, maar op zijn best is het als die middag in het meer. Je probeert iets hards en nieuws; je duwt jezelf; je bereikt een meditatief ritme. Het is een ervaring die uitbreidt wie je bent terwijl je dieper in jezelf komt. Ik heb die middag - en sindsdien vele malen - geleerd dat elk leven van de geest completer is als je je lichaam volledig bewoont. "Ik voel dat ik in het water thuishoor - ik voel dat we allemaal in het water thuishoren," Sacks zei ooit. "Ik ben niet langer een soort geobsedeerd intellect en een wankel lichaam, en ik word gewoon een bruinvis."
Kijk voor meer op:
• Fotograaf Mary Ellen Mark: In Memoriam
• Oefening houding
• 10 manieren om jezelf aan het werk te krijgen